Spotkania z Romualdem Lipko. Część druga

1.POCIĄGA NAS FORMA ORATORIUM 

Pierwszy raz rozmawiałem z Romualdem Lipko w październiku 1974 roku, po pierwszym koncercie Budki Suflera w warszawskiej Stodole. Zespół zawitał tam w podstawowym składzie poszerzonym o Marka Stefankiewicza, który grał na dziwnie brzmiącym, podrasowanym pianinie (była to już Budka z zadziorną gitarą Andrzeja Ziółkowskiego w całej krasie i jeszcze z bębnami Zbigniewa Zielińskiego). Budkę wspierały też dwie „grupy przyjaciół”: żeński chórek i sekcja instrumentów smyczkowych.

Poszedłem na ten koncert z kolegą, Markiem Zalewskim, obaj byliśmy pod wrażeniem wczesnych radiowych przebojów zespołu, szczególnie Snu o dolinie (ich przeróbki piosenki Billa Withersa, kapitalnie spolszczonej eskapistycznym tekstem Adama Sikorskiego). Również występ Budki nam się spodobał, miał kopa i zarazem intrygował, z widowni nawet nagrałem sobie fragment na mój magnetofon kasetowy. A jako że ja i kolega już drukowaliśmy w „Jazzie” i poznaliśmy sympatyczną atmosferę tej redakcji, postanowiliśmy kuć żelazo póki gorące i napisać coś dla miesięcznika redaktora Balceraka o tym rockowym zjawisku z Lublina. Napisać bez zamówienia (nasze „wypracowanie” po skrótach faktycznie zostało wydrukowane…). Dzięki naszym dziennikarskim dobrym chęciom poznaliśmy opiekującego się Budką Suflera  lubelskiego radiowca, Jerzego Janiszewskiego, a on przyprowadził Romualda Lipkę, dając do zrozumienia, że to lider grupy. Przypomnieć tu warto, iż w opisie nagranego kilka miesięcy później debiutanckiego longplaya Cień wielkiej góry  Lipko figurował nie tylko jako współkompozytor, z Krzysztofem Cugowskim, i aranżer wszystkich utworów, ale też  jako „kierownik muzyczny”. Z tym, że mając wspomnianego Stefankiewicza przy boku, grał podczas tego warszawskiego koncertu tylko na gitarze basowej. Przyznam, żałowałem z początku, iż przy naszym stoliku nie pojawił się też Krzysztof Cugowski, którego ekspresyjny, ogromnie charakterystyczny śpiew – i odpowiednio sugestywny estradowy wizerunek - był już wtedy wielkim atutem Budki. Na szczęście okazało się, że Lipko doskonale wywiązywał się z roli „wywiadowanego”. Z tupetem i szczegółowo mówił o działalności zespołu i jego ówczesnych osiągnięciach, do których między innymi  należał pierwszy koncert za granicą, w Debreczynie na Węgrzech. Podał też muzyczne credo Budki Suflera, które zresztą świetnie zilustrował tytułowy utwór debiutanckiego longplaya (gdy rozmawialiśmy Cień wielkiej góry miał  już swe wstępne, radiowe nagranie). Lipko powiedział:  Lubimy wszystko, co osadzone, potężne. Pociąga nas forma oratorium.  Ale też niejako zasygnalizował swe poprockowe skłonności, które miały ujawnić się w repertuarze dopiero za kilka lat: Planujemy nagranie 2-3 małych płyt „dyskotekowych”. Inna sprawa, że mówiąc o — znanym też już z radiowej anteny — banalniej chwytliwym Zdarzeniu, stwierdził  ironicznie, że to temat umpa-umpa zrobiony na beatowo…

2. ZOSTAWIAŁEM „WOLNĄ CZĘŚĆ”

Gdy rozmawiałem z nim wiosną 1981 roku, miał na swoim koncie kilka znamiennych  nowych osiągnięć jako kompozytor i aranżer. Po pierwsze: dwa longplaye Budki Suflera z nowym wokalistą, Romualdem Czystawem, które zawierały wyłącznie jego kompozycje i  gwarantowały zespołowi odrębną pozycję na naszym rynku (niezłą, choć nierówną, płytę Ona przyszła prosto z chmur w tamtym okresie raz na łamach „Jazzu” nazwałem nawet najlepszą płytą Budki, chcąc w trudnych dla krajowego rocka czasach w ten sposób bardziej zainteresować słuchaczy tym repertuarem… ). Po drugie: dorzucił szereg udanych kompozycji dla naszych piosenkarek. Od Nic nie może wiecznie trwać dla Anny Jantar, z 1979 roku, po wspomnianą już serię utworów dla Izabeli Trojanowskiej z roku następnego, które złożyły się na ogromnie udany longplay Iza i wyznaczyły nowe standardy dla rodzimej muzyki popowej (także dzięki tekstom Andrzeja Mogielnickiego). Korzystając z okazji zapytałem również o twórczą współpracę Lipki z Cugowskim, dzięki której powstały dwa pierwsze albumy Budki, w tym, mający swe miejsce w czołówce polskiego rockowego kanonu,  debiutancki, hardrockowo-progresywny Cień wielkiej góry... Większość tematów była mojego autorstwa, ale zostawiałem zawsze dla Krzysztofa „wolną część” – odsłonił Lipko kulisy działalności twórczego tandemu. Dodał również, że w tamtych czasach był pod wrażeniem warsztatu Manfreda Manna i wczesnego King Crimson – tak wskazał na źródło progrockowych klimatów w dorobku wczesnej Budki.

3. PORUSZYLI KULĘ ZIEMSKĄ

Wśród moich wywiadów z Romualdem Lipko opublikowanych w „Tylko Rocku” znalazł się również zapis tego, co mi opowiedział o ważnych dla niego płytach innych rockowych artystów (druk w grudniowym numerze z 1997 roku, w rubryce Przesłuchanie). Na początku naszej rozmowy zwierzył się, że w muzyce rockowej lat 60 już sama dłuższa, bardziej rozbudowana forma była dla niego czymś fascynującym. Potem szczególnie przykuły jego uwagę nagrania Manfreda Manna, sprawiła to  też, jak ujął,  ta nowa technologia – syntezatory. Longplay Solar Fire Manfred Mann’s Earth Band (z 1973 roku) wyjątkowo mu się spodobał. A King Crimson z kilku pierwszych płyt też bardzo zainteresował go, bo: zawsze cieszył mnie taki monumentalizm muzyczny… Zaś gdy w swej opowieści przeszedł do albumów  Pink Floyd, dowiedziałem się, że… „Dark Side Of The Moon” mieściło się w konwencji mojego myślenia o muzyce, a nawet może ją przerastało. Natomiast „The Wall” - jak zaraz dodał - najbardziej mi przypasowało. Bo udało im się tu połączyć  wcześniejsze doświadczenia z czymś… Może nawet użyłbym słów: trochę komercjalizmu?  Pasowało to do jego zwierzenia: Nie jestem szperaczem płytowym… Uczestniczę jakoś w tym wszystkim jako twórca, ale też jestem takim „zwykłym konsumentem”. Tak jak inni ludzie konsumuję twory muzyczne dla szerokiej publiczności – może tylko odrzucam te najmniej wartościowe. Dowiedziałem się też, że lubi sobie popłakać ze wzruszenia i stąd ma słabość do artystów, którzy potrafią zrobić z muzyki pewnego rodzaju misterium. I że ceni sobie twórców wspaniałych, pięknych melodii (Bez względu na to, kim są — jeszcze zaznaczył).

Nic więc dziwnego, że miał w domu — jak mi opowiedział — wszystkie płyty Beatlesów, że lubił piosenki Cata Stevensa i Eltona Johna. W trakcie tej rozmowy dla „Tylko Rocka” przyznał też, że zawsze chętnie słucha Joe Cockera, co nie powinno zaskakiwać u kogoś, kto sam na tyle lat związał się artystycznie z zupełnie niepowtarzalnym wokalistą, o zbliżonym do Cockera guście. Ale i zwierzył się: Lubię wszystko Zeppelinów, bo nawet jeśli grają z surowym, chudym brzmieniem to też mają w sobie coś , co mnie ujmuje, czaruje…  Ostrzegając z uśmiechem, że może wydać mi się przewrotny, dorzucił jeszcze, iż  jako piosenkę woli oczywiście Stairway To Heaven, lecz jako przykład ich wybitnego kunsztu rockowego wskaże Whole Lotta Love. Wspominał: Zbaraniałem, gdy pierwszy raz usłyszałem… To brzmienie, to uderzenie. Poruszyli kulę ziemską.

 

4. TAK MAŁO CZASU 

To była ciekawa rozmowa o płytach i wybitnych muzykach, w czasie której Romuald Lipko pozwalał też sobie na ciekawe osobiste dygresje. Swe nieprzeciętne zdolności muzyczne skomentował skromnie: Uważam, że coś zostało mi dane w jakimś przystępie łaskawości. A ja tylko z tego korzystam. Poinformował mnie, że wbrew pozorom nie jest jakimś pasjonatem  nowoczesnych instrumentów klawiszowych. Przy okazji powiedział mi również o takim oto planie na daleką przyszłość:  Jeżeli dożyję, nagram swoją solową płytę z instrumentalnymi tematami, które nie znalazły zastosowania w moich piosenkach. Niestety, już nie zdążył. Zresztą akurat na początku tej rozmowy dla „Tylko Rocka” w 1997 roku, stwierdził: Ubolewam nad tym, że w życiu jest tak mało czasu.

Mogłem zacząć ten tekst, pisany w związku z jego niedawnym odejściem, od tego jak wielką stratę poniosła polska muzyka rockowa i w ogóle — rozrywkowa. Jak ogromny, świetny dorobek po sobie pozostawił (i jak wiele płyt), jaki miał wyjątkowy talent muzyczno - aranżerski, jak kapitalnym był melodykiem. Mogłem tak zacząć. Ale przecież to wszyscy wiemy.

I będziemy pamiętać.