Dziwny Zeppelin

Internet ma mnóstwo zalet i mnóstwo wad. Jasne. Gdy ktoś zainteresowany jest płytami, do zalet  należy też i taka: można poznać alternatywne wersje okładek klasycznych albumów rockowych. Tych, które już od wielu lat mocno wpisane są w ikonografię popkultury (czy nawet stały się jednymi z jej bardzo charakterystycznych i niewątpliwie artystycznych przykładów).

Mało znane, inne okładki bardzo znanych płyt? Proponuję przekorne, niezbyt ważne odkrycia? Ale dlaczego nie popróbować? Tym bardziej, że można pofolgować wciągającej i zgoła detektywistycznej pasji. To nie rynek książki, gdzie wznowienia istotnych tytułów czy ich wydania z różnych krajów  zazwyczaj mają rozmaite okładki. Gdzie nie ma czegoś takiego jak intrygujące wyjątki. A wyjątki od tej płytowo-okładkowej reguły wierności niekiedy bywają naprawdę ciekawe. Nie tylko dla zaprzysięgłych fanów danego artysty.  Bywa, że łączy się z nimi jakaś godna uwagi historia. Albo zagadka. Albo po prostu chodzi o odmienny interesujący projekt graficzny.    

Do schyłku lat 60. liczne zachodnie kraje wydawały niektóre albumy anglosaskich zespołów ze światowej czołówki w okładkach o zmienionych projektach – z fonograficznych potentatów szczególnie celowała w tym Francja. Co prawda od końca 1965 roku, od Rubber Soul,  nie proponowano tam nowych projektów kopert  beatlesowskich longplayów (Beatles For Sale ukazało się jeszcze jako Les Beatles 1965 i z przyciętym zdjęciem z tytułowej strony), ale już Jimi Hendrix miał mniej szczęścia, wszystkie jego regularne longplaye ukazały się w zupełnie innych okładkach niż te angielskie lub z USA (inna sprawa, że dość efektownych). Albo taka grupa jak Iron Butterfly - jej najsłynniejszy album In-A –Gadda-Da-Vida, z 1968 roku, trafił na francuski rynek w kopercie, na której zamiast kolorowego zdjęcia z koncertu, znalazł się czarno-biały projekt z rysunkiem motyla, w sumie: niczym z opakowania zastępczego… We Francji, lecz i w szeregu innych krajów zachodniego świata, jeszcze przez kilka następnych lat zdarzały się też oszczędnościowe korekty oryginalnych projektów okładek i na przykład pierwsze wydanie  Led Zeppelin III nad Sekwaną ukazało się nie w rozkładanej okładce z obrotowym „elementem”, lecz w zwykłej kopercie, przyozdobionej ilustracją wziętą z tyłu pierwotnej okładki. Pisałem już zresztą o tej zmienionej francuskiej edycji na moim blogu (bo sam ją miałem). Nie pisałem, że  podobnie postąpiono w Brazylii, tyle że zamiast nowego, ascetycznego rozwiązania graficznego na odwrocie (jak to było u Francuzów), wprowadzono tam jedną z kolażowych  stron oryginalnego, rozkładanego środka. W kilku innych krajach Ameryki Łacińskiej przy okazji pierwszych wydań Led Zeppelin III dokonano zupełnie banalnego uproszczenia projektu: rezygnacja z kręcącego się elementu i pojedyncza koperta, z przekopiowaną pierwszą i ostatnią stroną „gatefoldu”. Natomiast w Argentynie napakowane ilustracjami, obracane kółko, które można w pierwotnym projekcie oglądać przez otworki wycięte w tytułowej stronie okładki „trójki” Zeppelina, zostało zamieszczone jako jedyna ilustracja na pierwszej stronie, na białym tle. Taka niespodzianka.

Ktoś zapyta: a czy zdarzało się, że klasyczne  albumy Led Zeppelin, ukazywały się w zupełnie zmienionych  okładkach? Tak! Może zaintrygować limitowane wydanie „dwójki” dla zachodnioniemieckiego klubu płytowego SR International (z estradowym zdjęciem zespołu na tytułowej stronie), lecz sztandarowym przykładem jest tu pierwsza turecka edycja Led Zeppelin II. Edycja dokonana na bieżąco, w 1969 roku,  przez  tamtejszą firmę Melodi Records, korzystającą z licencji  Atlanticu i jego loga (płyta zresztą ukazała się z numerem katalogowym SD 8236 - jak w tamtych czasach Led Zeppelin II w wielu krajach). Turecki „drugi Zeppelin” nie ma rozkładanej okładki, a jeśli chodzi o okładkową ilustrację: jej autorką jest współpracująca wtedy regularnie z Melodi Records graficzka Betul Atli (potem bardzo znana i utytułowana), mająca też na swoim koncie nowe okładki innych tak znanych albumów, jak wspomniane wyżej In-A-Gadda-Da-Vida Iron Butterfly czy Hey Jude Wilsona Picketta. Pierwsza turecka edycja Led Zeppelin II  nie ma na froncie przerobionego zdjęcia lotników z eskadry Manfreda von Richthofena, z doczepionymi główkami muzyków. Zamiast tego otrzymujemy utrzymany w dziwnym klimacie  portret kobiety z wzniesionymi rękami, między którymi widać trzy małe, nagie damskie sylwetki. Co w sumie  można uznać za jakąś przymiarkę do hipisowskiej sztuki, wtedy jeszcze na czasie. Na odwrocie znalazło się zaś czarno-białe zdjęcie zespołu z czasów powstawania debiutanckiego longplaya (wykorzystane też  w 1969 roku na odwrocie okładki pierwszej hiszpańskiej edycji zeppelinowej „jedynki”). A skąd decyzja o tak gruntownej zmianie opracowania graficznego? Dokładnie nie wiadomo. W internecie trafiłem na wpis jakiegoś zagranicznego fana, który stwierdza, że niektórzy podejrzewają, iż spowodował to związek pierwotnej ilustracji z I wojną światową, w której przecież Turcja wzięła udział jako sojusznik kajzerowskich Niemiec, z niekorzystnym dla siebie rezultatem. Z tym okładkowym refleksem Richthofena byłoby zbyt drażniąco? Kto wie, może to prawda? Jakiś decydent był aż tak przewrażliwiony?

Natomiast na pewno rezultatem działań oficjalnej, południowokoreańskiej cenzury  była zaskakująco zmieniona przez tamtejszego wydawcę okładka piątego longplaya Led Zeppelin, Houses Of The Holy. Dla urzędu niecenzuralne okazały „zmultiplikowane” dzieci na okładkowej fotografii – ich nagość. Album więc ukazał się w Korei Południowej z ilustracją na kopercie, wykorzystującą dwa fragmenty wnętrza okładki oryginalnego wydania. Rezultatem jest  pozbawiony ludzkiej obecności, niesamowity pejzaż. Jak z dziwnego snu. 

Tego typu atrakcji może dostarczyć surfowanie w sieci komuś zainteresowanemu płytową klasyką rocka. Chyba warto czasami pozwolić sobie na takie „marnowanie czasu”. Choć, oczywiście, także w przypadku tych edycji muzyka jest najważniejsza.