Zaproszony przez Marka Walczewskiego

To było niezwykłe doświadczenie.

Pod koniec lat 70., już pracując w redakcji „Jazzu” , kontynuowałem  też moje poprzednie dziennikarskie zajęcie: redagowałem dział kultury „Nowego  Medyka”, a przy okazji w tym dwutygodniku studenckim (czytanym nie tylko przez studentów medycyny) publikowałem sporo i na różne tematy. Pisywałem regularnie felietony o muzyce, głównie jazzowej, bo jazzu było wtedy bardzo dużo w klubach akademickich, przeprowadzałem też wywiady z ludźmi kultury, w tym z aktorami. Wracając do niezwykłego doświadczenia, o którym wspomniałem na wstępie: miałem też okazję, aby spełnić moje marzenie i poznać osobiście aktora nad aktorami, Marka Walczewskiego, wtedy w pełnym rozkwicie jego niezwykłego talentu, na filmowym ekranie dopiero co po roli Eligiusza Niewiadomskiego  w Śmierci prezydenta. To był listopad 1977 roku, zgodził się na rozmowę bardzo chętnie,  miałem jeszcze jedno potwierdzenie, że w tamtych czasach w PRL-u ludzie po prostu lubili rozmawiać z dziennikarzami studenckimi,  prasa studencka – reprezentowana przez nieliczne drukowane tytuły - nie budziła takich skojarzeń z nachalną propagandą  jak „Trybuna Ludu” i pomniejsze organy partyjne. Były to jeszcze czasy, gdy wywiady telefoniczne bywały traktowane przez wielu artystów jako zupełna ostateczność  -  Marek Walczewski nawet zaprosił mnie do siebie do domu, tak jak wcześniej Marek Grechuta czy Wanda Wiłkomirska (wszyscy już dziś niestety nie żyją, tym cenniejszy dla mnie taki kontakt, który pozwolił mi ich poznać w ich prywatnej scenerii) . Co prawda najpierw mieliśmy rozmawiać w ówczesnym miejscu pracy Walczewskiego, w stołecznym Teatrze Dramatycznym, ale ku swojemu zdumieniu nie dostał klucza do pokoju recepcyjnego, więc zdenerwował się i zdecydował: Chodźmy do mnie, posiedzimy jak ludzie, napijemy się herbaty, spokojnie porozmawiamy...  Ten niezwykły człowiek mieszkał w zwykłym bloku (na Mokotowie) i tego wieczora, pod nieobecność jego żony (Małgorzaty Niemirskiej, zresztą również uprawiającej aktorski zawód) przegadałem z nim blisko dwie  godziny, co po spisaniu z taśmy przerodziło się w jego długi monolog na temat jego życia i pracy aktora. A „spokojnie porozmawiamy” w  wydaniu Walczewskiego oczywiście wyglądało tak ekspresyjnie,  jak można było się spodziewać, po wcześniejszym obejrzeniu go w choćby kilku rolach: operował całą skalą głosu, dużo gestykulował. Nie zdziwiło mnie, że na koniec opadł na fotel, robiąc wrażenie zmęczonego. Słuchałem jego wspomnień z czasów studiów aktorskich (Miałem dobre oceny, ale chcieli mnie zwolnić. Coś tam we mnie złego znaleźli, że nadwrażliwy, że taki to nie będzie aktorem…), jego uwag na temat specyfiki pracy w teatrze (Czasami można się skupić na sam widok drugiego aktora, czasami w ogóle nie można osiągnąć skupienia…) , jego zaskakujących zwierzeń  (Wie pan, mam cały czas chęć, żeby znowu zacząć z pozycji amatora…). Oczywiście sporo musiałem pominąć z powodu braku miejsca, czasopismo nie jest przecież z gumy – i tak na przykład przepadły uwagi Walczewskiego na temat Billie Holiday, jazzowej mistrzyni, od której trochę przypadkowo zaczęliśmy, bo okazało się, że akurat kupił sobie jej płytę. 

A na autoryzację wywiadu już umówił się ze mną w garderobie wspomnianego warszawskiego teatru. Nic nie przerobił w tekście, który mu przyniosłem, ale ta autoryzacja… to dopiero było coś niezwykłego! Powiedział, że musi sobie przeczytać tekst na głos i… To nie było po prostu aktorskie czytanie. Byłem świadkiem, jak prasowy wywiad stawał się spektaklem o nim samym. I jeszcze poczułem się jakbym przeniósł się w czasie. Jakbym drugi raz uczestniczył w tamtym naszym spotkaniu: czytając maszynopis w tych samych miejscach (zapamiętanych przeze mnie dokładnie, bo nie sposób było nie zapamiętać, gdy wtedy siedziało się naprzeciw kogoś takiego!) zawieszał głos, także w tych samych miejscach co wcześniej pojawiała się w jego głosie emocja czy zmieniał tembr. Albo przybierał inną minę. Walczewski brawurowo zagrał prawdziwego siebie z tamtego wieczoru, bo przecież korzystał ze swoich słów, wiernie spisanych przeze mnie z taśmy. Odegrał i nie odegrał zarazem? Powtórzył ? A może raczej – przywrócił, choć  otoczenie było już zupełnie inne. Był wówczas  – w garderobie Teatru Dramatycznego -  po prostu sobą i był wspaniałym aktorem równocześnie, nie było tu żadnego rozgraniczenia. Żadnej sztuczności.  Okazało się, że także w taki sposób magia aktorstwa, potrafi wskrzesić ulotne - zdawać by się mogło: niepowtarzalne – chwile.

Mój wywiad z Markiem Walczewskim ukazał się w numerze 21 „Nowego Medyka” z 1977 roku. Artysta nie tylko przekazywał mi tam takie swoje ważne  przemyślenia, w rodzaju: Film tylko częściowo sprawdza umiejętności aktora. Teatr jest sztuką bardziej wyimaginowaną, trzeba się puścić w wyższe rejony. Opowiedział również i coś takiego: Pamiętam scenę, jaką widziałem kawiarni w Zurychu. Proszę sobie wyobrazić elegancki, wypolerowany świat – kawiarnia była przy teatrze w samym centrum miasta. Przy stoliku siedział starszy, starannie ubrany facet. Przed nim stał na blacie drink, a on co jakiś czas bardzo powoli wysuwał język i dotykał nim końca nosa. Jak to zobaczyłem, byłem wstrząśnięty.